«Ουρανός» (1962) και η απεικόνιση της ελληνικής ιδιοσυγκρασίας!

Έχουμε χρόνο για εισαγωγή;

Το αφιέρωμα μας στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο συνεχίζεται και δε θα μπορούσε να λείπει ένα ελληνικής παραγωγής έργο από το σύνολο των άρθρων. Ο λόγος για τη σχετικά άγνωστη και λησμονημένη ταινία του Τάκη Κανελλόπουλου με τίτλο: «Ουρανός» (Le Ciel, 1962). Πάμε να δούμε με ποιον τρόπο απεικονίστηκε η ελληνική εποποιία στη μεθόριο και τα βουνά της Πίνδου.

Πλοκή;

Βρισκόμαστε στην ελληνική μεθόριο στο τελευταίο μισό του έτους 1940. Ο λοχίας και οι στρατιώτες του στο άκουσμα της ιταλικής επίθεσης και προσβολής του πατρίου εδάφους λαμβάνουν διαφορετικές εντολές και χωρίζονται. Οι πέντε άνδρες θα βρεθούν κατά μήκος του μετώπου. Θα προελάσουν, θα τραυματιστούν, θα σκοτωθούν και θα αναγκαστούν να επιστρέψουν πίσω. Μέσα σε ένα κλίμα απόλυτης καταστροφής, θανάτου, σώματος και ψυχής, οι νέοι άνδρες θα απομείνουν ανάμνηση του παλιού τους εαυτού.

«Στην καρέκλα του σκηνοθέτη»:

Ο δημιουργός πίσω από το φιλμ, όπως προαναφέρθηκε, είναι ο Τάκης Κανελλόπουλος. Ο καλλιτέχνης είχε καταγωγή από την πόλη μας, τη Θεσσαλονίκη, περιοχή που όχι μόνο δεν άφησε κατά το πέρας της καριέρας του, αλλά αποτέλεσε μέρος δράσης για τον σκηνοθέτη. Με τη δεκαετία του ’60, αρχίζει η καλλιτεχνική του πορεία με τρία μικρού μήκους έργα. Η διεκπεραίωση τους είναι σημαντική και δε του τελευταίου ντοκιμαντέρ με τίτλο: «Καστοριά». Η πόλη θα αποτελέσει έμπνευση, αλλά και μέρος γυρισμάτων για το νέο του πρότζεκτ.

Ο κύριος Κανελλόπουλος θα αποπειραθεί την πραγματοποίηση μίας ταινίας μεγάλου για πρώτη φορά μήκους με μία αντιπολεμική θεματική. Αν και επηρεάζεται από την ηρωική αντίσταση του ελληνικού στρατού κατά το διάστημα του 1940-1941, επιλέγει να αναδείξει μία πιο αληθινή, προσωπική πτυχή της θαρραλέας αυτής. Συγκεντρώνει ιστορίες-μαρτυρίες από τους επιζώντες του μετώπου και συνθέτει μία ιστορία που κινείται γύρω από αυτές. Δεν υπάρχει κύριος πρωταγωνιστής, αλλά καταστάσεις που πρωταγωνιστούν.

Η αφήγηση του φιλμ αρχίζει μία ημέρα πριν την κήρυξη του πολέμου, στις 27 Οκτωβρίου 1940. Οι θεατές γνωρίζουν τους ήρωες τους, οι οποίοι καλύπτουν ένα συλλογικό φάσμα των ανθρώπων που επιστρατεύθηκαν και πολέμησαν. Είναι αγρότες, είναι ερωτευμένοι, είναι νέοι, είναι φτωχοί. Μετά την εισαγωγή τους, η αφήγηση διαταράσσεται, καθώς ακολουθεί ξεχωριστά τους χαρακτήρες. Οι ιστορίες που αναπτύσσονται τους εμπεριέχουν αναδεικνύοντας τις δυσκολίες των αυθεντικών μαρτυριών.

Αυτός είναι ο λόγος που βλέπουμε τη δύσκολη μεταφορά τραυματιών, την ανέλπιστη, μα ρωμαλέα έφοδο των κουρασμένων στρατιωτών και την έλλειψη σε βασικά αγαθά, όπως υποδήματα. Η σκηνή δε που ένας από τους στρατιώτες αναζητά αρβύλες μέσα στη μάχη είναι μία από τις πιο δυνατές του έργου. Με αυτό τον τρόπο, ο σκηνοθέτης δεν επιθυμεί να εξυμνήσει κανέναν ηρωισμό, αλλά να αναδείξει τον ρεαλισμό σε καταστάσεις που ξεπερνούν τη φαντασία της θηριωδίας και της καταστροφής.

Οι θεωρητικοί του κινηματογράφου αποκαλούν το είδος που σηματοδοτεί και εντάσσεται ως «ποιητικός ρεαλισμός». Πράγματι, στην ταινία συνυπάρχουν και τα δύο. Η κάμερα παραμένει στατική και σε βαθμό αποστασιοποιημένη. Καλύπτει από απόσταση, με τους στρατιώτες να χάνονται στο περιβάλλον. Δε λείπουν όμως και τα στατικά κοντινά, με την δράση να δημιουργείται είτε από κίνηση, είτε από στάση βλεμμάτων. Η παθητικά κενή διάδραση με την κάμερα εντείνει τη στοιχειωμένη πτυχή του πολέμου.

Ο Τάκης Κανελλόπουλος θέλει να αποτελέσει το φιλμ του κομμάτι των αντίστοιχων που τραβήχτηκαν εκείνη την εποχή. Το έργο που παραδίδει είναι γυρισμένο σε ασπρόμαυρο φιλμ και δεν λείπουν μεταβατικά κομμάτια από τη μία ιστορία στην άλλη, τα οποία καλύπτονται από το υλικό που τραβήχτηκε εκείνες τις ημέρες. Βλέπουμε το διάγγελμα του Ιωάννη Μεταξά, την τύπωση των εφημερίδων, τις βολές του πυροβολικού και την πορεία των Ηπειρωτών γυναικών στα βουνά. Ο ρυθμός διατηρεί σταθερό βήμα, έως και αργό, με τον τόνο να απομένει μελαγχολικός.

«Στο σετ του ηθοποιού»:

Στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ σετ, στο οποίο ερμήνευσαν οι ηθοποιοί του χαρακτήρες τους. Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν εξωτερικά, στην Κοζάνη (Δρυόβουνο) και την Καστοριά (Οξυά και Πολυκέρασο). Το γενικό επιτελείο στρατού και συγκεκριμένα η μεραρχία «Καστοριά» παρείχε εξοπλισμούς, κουστούμια, όπλα στην παραγωγή.

Το έργο όμως έχει ηθοποιούς, όπως οι Τάκης Εμμανουήλ, Φαίδων Γεωργίτσης, Νίκη Τριανταφυλλίδη, Λάζος Τερζάς, Κώστας Καραγιώργης, Αιμιλία Πίττα, Νίκος Τσαχιριδης, Σταύρος Τορνές, Ελένη Ζαφειρίου, Χριστόφορος Μάλαμας και Λαμπρινή Δημητριάδου. Το θέμα είναι πως κανένας δε λαμβάνει την πρωταγωνιστή σκυτάλη και ως εκ τούτου δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο ξεχωριστά για ερμηνείες. Αρκεί να πούμε πως όλοι οι συμμετέχοντες και συμμετέχουσες έχουν σαφείς οδηγίες στην ενσάρκωση των ρόλων τους, και ενισχύουν το όραμα του Κανελλόπουλου, με το να είναι αυθεντικοί απέναντι στις καταστάσεις.

Cut! Αυτό ήταν για σήμερα, παιδιά:

Κλείνοντας, το έργο, αν και δεν είχε εμπορική αξία εκείνη την εποχή, είχε περίσσια καλλιτεχνική. Συμμετείχε και βραβεύτηκε σε πλήθος φεστιβάλ, τόσο εγχώρια, όπως το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όσο και διεθνώς, όπως το Φεστιβάλ Καννών, Νέας Υόρκης και Βερολίνου (συμμετοχή). Έγινε κινηματογραφικό κομμάτι του αντιπολεμικού είδους και επηρέασε τους σύγχρονους και συνάμα μεταγενέστερους δημιουργούς, όπως τον Θεόδωρο Αγγελόπουλο.

Θα έβαζα με σεβασμό ένα 7,6/10 σε κλίμακα μέτρησης «αυτά μου αρέσουν».

Διάρκεια: 1 ώρα και 20 λεπτά 

Είδος: Αντιπολεμική 

Σκηνοθεσία: Τάκης Κανελλόπουλος 

Πρωταγωνιστές: Τάκης Εμμανουήλ, Φαίδων Γεωργίτσης, Νίκη Τριανταφυλλίδη, Λάζος Τερζάς, Κώστας Καραγιώργης, Αιμιλία Πίττα, Νίκος Τσαχιριδης, Σταύρος Τορνές, Ελένη Ζαφειρίου, Χριστόφορος Μάλαμας και Λαμπρινή Δημητριάδου

#ΓιώργοςΤοκμακίδης #GiorgosTokmakidis #Blog #WritersOfTheDigitalRoundtable #Writehood #Άποψη #Κριτική #Κινηματογράφος #ΤάκηςΚανελλόπουλος #Ουρανός #Antiwar #ΦαίδωνΓεωργίτσης